Ben-Hur (film 1959)

Ben-Hur

Plakat filmu
Gatunek	dramat, kostiumowy
Rok produkcji	1959
Data premiery	18 listopada 1959
Kraj produkcji	Stany Zjednoczone
Język	angielski
Czas trwania	212 minut
Reżyseria	William Wyler
Scenariusz	Maxwell Anderson, Christopher Fry, Gore Vidal, Karl Tunberg
Główne role	Charlton Heston, Jack Hawkins, Chaja Hararit, Stephen Boyd, Hugh Griffith
Muzyka	Miklós Rózsa
Zdjęcia	Robert Surtees
Scenografia	Vittorio Valentini, Edward C. Carfagno, William A. Horning, Hugh Hunt
Kostiumy	Elizabeth Haffenden
Montaż	John Dunning, Ralph E. Winters
Produkcja	Sam Zimbalist, William Wyler
Wytwórnia	MGM
Dystrybucja	MGM
Budżet	15 000 000 $
Nagrody
11 Oscarów

Charlton Heston w scenie z filmu

Ben-Hur – film Williama Wylera z 1959 roku, zdobywca jedenastu statuetek podczas 32. ceremonii wręczenia Oscarów. Film jest adaptacją powieści Lewisa Wallace’a pod tym samym tytułem oraz dźwiękowym remakiem niemego filmu z 1925 roku.

W roku 1995, w stulecie narodzin kina, obraz Wylera znalazł się na watykańskiej liście 45 filmów fabularnych, które propagują szczególne wartości religijne, moralne lub artystyczne.

Fabuła

Czasy rzymskie w Judei. Żydowski książę, Juda Ben Hur, przyjaźni się z rzymskim żołnierzem, Messalą, którego zna od dziecka, człowiekiem o wysokich ambicjach, pragnącym zdławić żydowską rebelię. W tym celu prosi o pomoc Ben Hura, ten jednak odmawia działań przeciw swojemu ludowi. Messala poczytuje to za zdradę.

W czasie wjazdu nowego rzymskiego namiestnika, odbywającego się obok domu Ben Hura, jego siostra przypadkowo strąca dachówkę, która pechowo płoszy konia i powoduje upadek namiestnika. „Winę” bierze na siebie Juda Ben Hur, a sądzi go Messala. Bohater zostaje skazany na galery, a jego matka i siostra – wtrącone do lochu. Juda poprzysięga, że wróci i pomści tę niesłuszną karę.

Podczas transportu więźniów na statek dowódca zarządza postój w jednej z wiosek. Wycieńczonych więźniów poi miejscowa ludność, dowódca odmawia wody Ben Hurowi. Do konającego Judy podchodzi jednak mężczyzna z wioski i podaje mu wodę. Nikt nie wie, że jest to Jezus Chrystus. Dowódca rzymski, patrząc w twarz nieznajomego, nie ma odwagi zaprotestować.

W tym samym czasie za Ben Hurem świadczą jego dawni słudzy, którym darował wolność, w tym stary kupiec z córką Esterą, zakochaną w Judzie. Messala skazuje kupca na karę więzienia. Tymczasem na galerze trwa mordercza praca. Gdy galery rzymskie zostają zaatakowane przez wroga, Ben Hur ratuje od śmierci dowódcę, konsula rzymskiego. Ten z wdzięczności postanawia usynowić Judę, nadając mu swoje imię. Juda odnajduje Messalę i nakazuje mu odnaleźć matkę i siostrę. Jednak kobiety w lochu zachorowały na trąd i zostały oddalone do wioski trędowatych. O prawdzie wiedzą jedynie Messala i Estera. Ben Hur myśli, że one nie żyją. Postanawia wziąć udział w wyścigu rydwanów, w których faworytem jest Messala. Wyścig wygrywa Juda Ben Hur; Messala zostaje ciężko ranny. Na łożu śmierci wyjawia Judzie prawdę o losie jego matki i siostry, po czym umiera. Juda udaje się do miasta trędowatych i odkrywa, że Estera znała prawdę o chorobie kobiet. Nie widzi się z nimi, oboje z Esterą odchodzą. Po drodze widzą tłumy, które udają się na nauki tajemniczego Mistrza, Nauczyciela. Estera zostaje tam, Ben Hur się oddala (na jednym z kadrów widać, jak oczy Nauczyciela śledzą sylwetkę oddalającego się Judy).

Podczas kolejnej wizyty w wiosce trędowatych Juda i Estera postanawiają zabrać stamtąd chore kobiety, by udać się z nimi do Nauczyciela. Okazuje się jednak, że właśnie dokonuje się nad nim sąd. Cała czwórka udaje się zatem na miejsce, gdzie już odbywa się droga krzyżowa Chrystusa. Widząc udrękę więźnia, Ben Hur postanawia dać mu wodę. Gdy się doń zbliża, rozpoznaje w nim człowieka, który przed laty ocalił mu życie, podając wodę właśnie. Ben Hur udaje się za Jezusem aż do miejsca ukrzyżowania, podczas gdy Estera i chore kobiety chowają się w jaskini przed burzą. Matka Ben Hura słusznie interpretuje burzę jako znak śmierci udręczonego więźnia. Ben Hur pozostaje pod krzyżem aż do śmierci Chrystusa. Zaczyna rozumieć, co tak naprawdę oznaczało owo podanie mu wody przed laty. Wraca do domu, gdzie czeka na niego Estera oraz matka i siostra – zdrowe, choć jeszcze tak niedawno ich ciała pokryte były trądem.

Obsada

• Charlton Heston jako Judah Ben-Hur
• Stephen Boyd jako Messala
• Martha Scott jako Miriam
• Cathy O’Donnell jako Tirzah
• Chaja Hararit jako Ester
• Sam Jaffe jako Simonides
• Jack Hawkins jako Quintus Arrius
• Terence Longdon jako Drusus
• Hugh Griffith jako szejk Ilderim
• Finlay Currie jako Balthasar
• Frank Thring jako Poncjusz Piłat
• Dino Fazio jako Marcello (niewymieniony)

Wersja polska

Wg 14. numeru „Filmu” z 1964 roku Ben-Hur podczas polskiej premiery w 1964 roku został wydany z polskim dubbingiem w reżyserii Seweryna Nowickiego.

Nagrody

• Oscar dla Najlepszego filmu (1959)
• Oscar dla Najlepszego aktora pierwszoplanowego (1959)
• Oscar dla Najlepszego aktora drugoplanowego (1959)
• Oscar dla Najlepszego reżysera (1959)
• Oscar dla Najlepszej muzyki (1959)
• Oscar dla Najlepszej scenografii (1959)
• Oscar dla Najlepszych efektów specjalnych (1959)
• Oscar dla Najlepszych kostiumów (1959)
• Oscar dla Najlepszych zdjęć (1959)
• Oscar dla Najlepszego dźwięku (1959)
• Oscar dla Najlepszego montażu (1959)
• Złoty Glob dla Najlepszego filmu dramatycznego (1959)
• Złoty Glob dla Najlepszego aktora drugoplanowego (1959)
• Złoty Glob dla Najlepszego reżysera (1959)
• BAFTA dla Najlepszego filmu (1960)
• Amerykańska Gildia Reżyserów Filmowych dla najlepszego osiągnięcia reżyserskiego (1960)
• Najlepszy film według Stowarzyszenia Nowojorskich Krytyków Filmowych (1960)
• Złota Szpula dla najlepszego montażu dźwięku w filmie pełnometrażowym (1960)
• David di Donatello za najlepszego aktora zagranicznego (1961)

Zobacz też

• Lista stu najlepszych amerykańskich filmów według AFI

Linki zewnętrzne

• Ben-Hur w bazie IMDb (ang.)
• Ben-Hur w bazie Filmweb